به گزارش قدس آنلاین،  خراسان جنوبی به عنوان خاستگاه و قطب تولید زرشک جهان است که این روزها گونه‌هایش از همیشه سرخ‌تر به نظر می‌آید و مردمان سختکوش آن غرق در تلاش و تکاپو و برداشت محصول زرشک از سطح باغات پراکنده استان هستند.

هر ساله در آغازین روزهای پاییز بیش از ۵۰ هزار کشاورز در خراسان جنوبی مشغول برداشت زرشک هستند، چرا که خراسان جنوبی به عنوان قطب تولید انحصاری زرشک جهان بوده و بهترین زرشک بی‌دانه دنیا در این استان تولید می‌شود.

سطح زیرکشت زرشک خراسان جنوبی که از آن به عنوان «یاقوت سرخ کویر» نیز یاد می‌شود بیش از ۱۹ هزار و ۴۸۵ هکتار است و سالانه در مجموع بیش از ۲۲ هزار تن زرشک خشک در استان تولید می‌شود.

زرشک از جمله محصولاتی است که نقش مهمی در اقتصاد مقاومتی مردم خراسان جنوبی دارد و به گفته کارشناسان ۴ کیلو زرشک به اندازه یک بشکه نفت ارزآوری دارد و در صورت فراهم شدن زمینه‌های لازم برای صادرات زرشک و فرآورده‌های آن، کشاورزان و تولیدکنندگان بیش از این می‌توانند در رشد و شکوفایی اقتصاد موثر باشند.

حاصل تلاش چندین ماهه کشاورزان خراسان جنوبی برای تولید محصول استراتژیک زرشک که در هر سال بالغ بر صد هزار تن است، اما سال‌ها است که با وجود رنج داشت و برداشت، عایدی چندانی نصیب آنان نمی‌شود و با شروع و اتمام کار برداشت، بازار، عرصه جولان دلالانی می‌شود که عایدی کشاورز را از آن خود می‌کنند.

 سال‌هاست که زرشک‌کاران در کنار چالش نداشتن فضای مناسب برای خشک کردن محصول، راهی جز خام فروشی حتی محصول تازه ندارند و بسیاری حتی برای فرآوری ساده آن هم ناتوان هستند. 

در حالی که کشاورزان گرم برداشت زرشک هستند، اما دغدغه‌های متعدد و نگرانی از بابت برداشت، نگهداری، خشک کردن، فروش و بازار امسال این محصول، هر لحظه فکرشان را درگیرتر می‌کند. 

نبود بارگاه و سردخانه برای نگهداری زرشک یکی از دغدغه‌های اصلی زرشک‌کاران شهرستان‌های استان است.

نبود بارگاه بهداشتی، مشکل زرشک‌کاران 

احمدی یکی از زرشک‌کاران روستای افین، نبود بارگاه بهداشتی را یکی از دغدغه‌های زرشک‌کاران این منطقه عنوان کرد و افزود: کشاورزان باید محصول‌شان را روی زمین و خرمن بریزند که با توجه به بارندگی‌ها، همیشه محصول دچار آسیب می‌شود. 

وی گفت: در این راستا کشاورز مجبور است به علت نداشتن بارگاه و ترس از بارندگی، محصولات خود را با هر شرایط، قیمت و مدتی به دلالان بفروشد، زیرا اگر زرشک تازه بماند کپک می‌زند.

این زرشک‌کار با گلایه از اینکه  بازار محصول زرشک، هیچ پشتیبان و امنیتی ندارد، افزود: متأسفانه امسال آفت زنگ زرشک باغات کشاورزان را به حدی درگیر کرد که انگار درختان در آتش سوخته‌اند. 

احمدی با بیان اینکه متأسفانه نبود حمایت از کشاورز و تامین نشدن نهاده‌ها به میزان لازم برای کشاورزان مشکلاتی را به وجود آورده است، بیان کرد: محصول زرشک هر دو سال یک بار به بار می‌نشیند و از طرف دیگر با احتساب هزینه‌های تیلرزنی، کولش، سم و کود، مزد کارگر برای برداشت و غیره سودی برای کشاورز باقی نمی‌ماند و با این شرایط به هیچ وجه صرفه‌ای ندارد.

ساخت بارگاه زرشک خواسته زرشک‌کاران منطقه زیرکوه 

سعیدی یکی دیگر از زرشک‌کاران استان افزود: کشاورزان این منطقه ۱۰ سال است که برای ساخت بارگاه درخواست داده‌اند، برای ساخت بارگاه زرشک، دولت در سه چهار سال قبل بابت ۴۰۰ متر زمین ۱۰ میلیون تومان از کشاورزان دریافت کرد.

وی افزود: در این منطقه اصلا سردخانه وجود ندارد، خودم یکی از متقاضیان احداث سردخانه بودم و دو سال هم بابت آن دوندگی کردم، اما باید برای دریافت ۵ میلیارد تومان تسهیلات، وثیقه ملکی ۱۰ میلیارد تومانی ارائه می‌شد. بعد از دو سال دوندگی هم هزینه‌ها به قدری بالا رفت که این ۵ میلیارد تومان، حتی برای خرید آهن آلات هم کفاف نمی‌کرد و به همین دلیل دیگر این موضوع را رها کرده و پیگیری نکردم.

سعیدی گفت: متأسفانه سال گذشته به دلیل اینکه هیچ کدام از سردخانه‌های بیرجند، قاین، خضری و غیره فضای خالی نداشتند حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو زرشک سیاه و بیرون ریخته شدند.

وی با بیان اینکه روستای افین مرکز اصلی و خاستگاه محصول زرشک است، بیان کرد: امید است در این راستا برنامه‌های بهتر و عملیاتی در نظر گرفته شود.

شناسنامه‌دار کردن باغات زرشک استان در دستور کار است

مهدی جعفری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اظهار داشت: سال گذشته سطح زیرکشت زرشک در استان حدود ۲۰ هزار هکتار بود و در یک سال گذشته چهار هزار هکتار به این سطح اضافه شده است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر ۴۳ درصد محصول زرشک خراسان جنوبی شامل ۹۷ هزار تن زرشک تر فرآوری و بسته‌بندی می‌شود، افزود: طرح زنجیره ارزش افزوده زرشک برای اولین بار پیگیری شده و برای این طرح ۴۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شد که بسیار ارزشمند است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه ۴۳ رویداد مهم و مبارک در حوزه زرشک از سال گذشته تاکنون انجام شده است، بیان کرد: چاپ کتاب با محوریت محصول زرشک، برگزاری ۱۱۰ دوره آموزشی، راه‌اندازی مرکز ملی زرشک و زعفران، پیگیری ایجاد کلکسیون باغ زرشک، اختصاص زمین برای ۲ مجتمع زرشک و مبارزه دولتی با آفت زنگ جارویی زرشک از جمله این اقدامات است.

جعفری با اشاره به برگزاری دومین جشنواره ملی زرشک از ۲۹ مهر تا سوم آبان امسال تصریح کرد: انتظار ما این نیست که برپایی جشنواره زرشک همه مشکلات زرشک‌کاران را حل کند بلکه می‌خواهیم نگاه‌ها را به این محصول مزیت‌دار خراسان جنوبی جلب کنیم.

وی با اشاره به اینکه اولین زرشک جهان در منطقه افین شهرستان زیرکوه کشت شده که ثبت جهانی آن در دست پیگیری است، خاطرنشان کرد: واحدهای فناورانه مرتبط با محصول زرشک طی یک سال گذشته در مناطق روستایی راه‌اندازی شده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه ۸۰۰ بارگاه زرشک در خراسان جنوبی وجود دارد، یادآور شد: شناسنامه‌دار کردن باغ‌های زرشک شامل ۱۸۳ هکتار را پیگیری کردیم.

ضرورت توجه به فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی زرشک

جواد اشرفی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه متأسفانه بسته‌بندی واحد و متحدالشکل در صنعت زرشک وجود ندارد، اظهار داشت: در جشنواره زرشک امسال تلاش می‌شود استاندارد سازی، تعریف معیارها و شاخص‌هایی برای زرشک و تشخیص آن به عنوان یک محصول با کیفیت تدوین شود.

وی با بیان اینکه متأسفانه معیار چندان درستی برای سنجش و بررسی استاندارد این محصول وجود ندارد، افزود: تلاش می‌شود مانند سایر محصولات نظیر پسته، عسل و غیره عیار خاصی برای این محصول در نظر گرفته شود.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی گفت: تعریف معیار و شاخص استاندارد در سطح بین‌المللی اولین اقدام جدی است که در یک سال آینده باید به آن دست یابیم و باید مدلی و کیفیتی را تعریف کنیم که این استاندارد قابلیت پذیرش در سطح بین‌المللی و جهانی و قابلیت صادرات را داشته باشد.

اشرفی به اهمیت فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی زرشک اشاره و تصریح کرد: در فرآیند فرآوری زرشک در بسیاری از روش‌ها مبتنی بر علم و دانش روز نیستیم هر چند گفته نمی‌شود که در شرایط حداقلی هستیم.

وی با تأکید بر اینکه باید شرکت‌های دانش‌بنیان بیشتر به زرشک بپردازند بیان کرد: در این راستا شرکت‌های دانش‌بنیان به خوبی در بخش‌های مختلف دان‌کردن، شستشو و خشک‌کردن زرشک ورود کردند و بخشی از محصول فرآوری می‌شود هر چند هنوز به سطح فرآوری ایده‌آل نرسیده‌ایم.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه مشکلات ۳۰۰ ساله تولید زرشک را نمی‌توان در مدت یک یا دو سال تغییر داد ولی به تدریج به سمت نقطه ایده‌آل حرکت خواهیم کرد گفت: در حوزه غذا، دارو و مسائل بهداشتی در استان محصول با کیفیت در این زمینه با محوریت زرشک تولید می‌شود، اما باید پذیرفت که برای صادرات این محصول تقویت استانداردهای لازم را می‌طلبد.

خراسان جنوبی با تولید ۹۸ درصد زرشک ایران رتبه نخست تولید این محصول را به خود اختصاص داده در حالی‌که با فرآوری و بسته‌بندی ۴۳ درصد این محصول نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری بیشتر برای ایجاد صنایع تبدیلی و ارزش افزوده است.